Izrael jest znany na całym świecie jako jedno z wiodących źródeł wiedzy i innowacji w zakresie zaawansowanych prac badawczo-rozwojowych i technologii.
Znakomite izraelskie tradycje w dziedzinie badań naukowych są szeroko doceniane, a osiągnięcia technologiczne w takich gałęziach przemysłu jak telekomunikacja, elektronika, oprogramowanie, sieci łączności, obronność i bezpieczeństwo oraz nauki przyrodnicze, stawiają Izrael w ścisłej światowej czołówce.
Ponad 100 wielkich firm technologicznych utrzymuje tu swoje ośrodki badawczo-rozwojowe. Światowe rankingi biznesowe niezmiennie wymieniają Izrael wśród najbardziej atrakcyjnych krajów dla rozwijania nowoczesnych technologii.
Izraelska siła robocza należy do najbardziej wykształconych w świecie – 20% zatrudnionych w Izraelu legitymuje się stopniami akademickimi. Na każdych 10.000 zatrudnionych 140 to naukowcy i laboranci, a 135 to inżynierowie. Odpowiednie wskaźniki dla Stanów Zjednoczonych, Japonii i krajów europejskich są znacząco niższe. Izrael jest trzecim światowym skupiskiem firm start-up, po kalifornijskiej „Dolinie Krzemowej” i bostońskim „Korytarzu Technologicznym”. W samych Stanach Zjednoczonych sprzedaje swe wyroby i pomysły ok. 2500 izraelskich firm start-up.
Liczba publikacji i patentów w dziedzinie nanotechnologii stawia Izrael odpowiednio na drugim i trzecim miejscu w świecie, po Szwajcarii i Niemczech (wg studium opracowanego na zamówienie Komisji Europejskiej), a najważniejsze osobistości izraelskich kręgów akademickich i biznesowych oraz przywódcy polityczni uznali nanotechnologię za kluczową platformę dla zapewnienia Izraelowi wiodącej pozycji w pracach badawczo-rozwojowych w najbliższych dziesięcioleciach.
Co prawda, niewielkie rozmiary Izraela i ograniczone zasoby finansowe stanowią poważne wyzwanie, lecz nanotechnologia stanowi naturalny czynnik prorozwojowy. Małe rozmiary kraju i niewielkie zasoby są czynnikiem wspomagającym, gdyż wymuszają bardziej efektywne wykorzystanie funduszy, zminimalizowanie barier biurokratycznych, szybsze przejście przez fazy prototypów i testów do fazy produkcyjnej, wysokie standardy jakości i skoncentrowanie się na najbardziej obiecujących tematach badawczych.
Do roku 2009 zainwestowano w Izraelu w badania naukowe w zakresie nanotechnologii ok. 325 mln $. Ponieważ dziedziną tą zajmuje się na wyższych uczelniach ok. 300 naukowców, mowa o nakładach przekraczających milion dolarów na każdego z nich. W izraelskim przemyśle ilość zespołów badawczo-wdrożeniowych wzrosła w latach 2008-2010 z 45 do 75.
W izraelskim narodowym programie rozwoju nanotechnologii uczestniczą wszystkie kluczowe ośrodki akademickie:
- Politechnika w Hajfie (Technion) – działa tu Instytut Nanotechnologii im. Russella Berrie (RBNI), skupiający około 110 naukowców zajmujących się mikroelektroniką, mikroskopią elektronową i właściwościami powierzchni materiałów. Instytut tworzy także zaplecze dla ośrodków badawczych w dziedzinie nanoelektroniki i nanobiotechnologii.
- Uniwersytet w Tel Awiwie – Instytut Badawczy Nanowiedzy i Nanotechnologii, będący interdyscyplinarnym ośrodkiem współpracującym z wydziałami techniki, nauk ścisłych, nauk przyrodniczych i medycyny, zatrudnia 55 naukowców zajmujących się badaniami na poziomie podstawowym i stosowanym.
- Instytut Weizmanna w Rechowot – działają tu trzy ośrodki, zatrudniające łącznie ok. 40 naukowców, zajmujące się badaniami w dziedzinie nanotechnologii: Centrum Badań Submikronowych im. Brauna prowadzące badania w zakresie projektowania i wytwarzania materiałów dla mezoskopowych elektronicznych układów półprzewodnikowych; Centrum Nanonauki im. Kimmela zajmujące się związkami między biologią molekularną a nauką w skali nano; oraz Centrum Nanofizyki im. Goldschlegera prowadzące badania naukowe i eksperymentalne w zakresie nanofizyki.
- Uniwersytet Bar-Ilan w Ramat Gan – jest siedzibą Centrum Nowoczesnych Materiałów i Nanotechnologii, liczącego ok. 35 naukowców, skupiających się głównie na zastosowaniach nowoczesnych technologii w chemii, fizyce i naukach przyrodniczych.
- Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie – istniejące tu Centrum Nanowiedzy i Nanotechnologii im. Kruegera to interdyscyplinarny ośrodek liczący ok. 35 naukowców z różnych dziedzin, zajmujących się nanomateriałami, nanobiologią, nanomedycyną i nanoelektroniką na poziomie podstawowym i stosowanym.
- Uniwersytet Negewu w Beer Szewie – działa tu Centrum Naukowe w Mezo- i Nanoskali, skupiające ok. 35 naukowców, koncentrujących się na badaniach na poziomie podstawowym w zakresie nanomateriałów i na manipulowaniu przedmiotami w nanoskali.
Ważną rolę w przygotowaniu przyszłych kadr dla badania, rozwoju i wdrażania nanotechnologii pełni sieć średnich szkół technicznych ORT, która w październiku 2010 wygrała organizowany przez Unię Europejską przetarg na gromadzenie i opracowywanie wiedzy i informacji na temat nanotechnologii, publikowanych w światowej prasie. Fundusz tego projektu, noszącego nazwę NanoChannels, wynosi 900 tys. €.
Nanotechnologia jest dyscypliną, która ma zastosowanie w wielu dziedzinach. Jedna trzecia osób zajmujących się w Izraelu nanotechnologią (badania podstawowe oraz wdrożeniowe) skupia się na wytwarzaniu materiałów przyszłości, 22% zajmuje się elektroniką i fotoniką (m. in. komórki słoneczne), 17% biologią i biotechnologią, 11% tworzeniem narzędzi i urządzeń (głównie dla przemysłu układów scalonych), a 4% membranami i układami filtrującymi (służącymi, na przykład, do rozdzielania materiałów na skalę przemysłową). Pozostali zajmują się wieloma innymi dziedzinami, w tym zastosowaniem nanotechnologii do oczyszczania wody, co w nękanym niedoborem wody Izraelu ma specjalne znaczenie.
Głównymi źródłami finansowania nanotechnologii w Izraelu są: izraelskie fundusze badawczo-rozwojowe – 26%, fundusze zagraniczne – 19%, wyższe uczelnie – 17% i dotacje rządowe – 15%. Firmy izraelskie finansują 8% badań, firmy zagraniczne – 6%, a osoby prywatne – 7%. Udział funduszów inwestycyjnych wysokiego ryzyka ogranicza się do 1%.
Ważne miejsce w badaniach i wdrażaniu nanotechnologii zajmuje współpraca międzynarodowa, inicjowana najczęściej na poziomie rządowym, głównie z tymi krajami, które – podobnie jak Izrael – widzą w nanotechnologii jeden ze strategicznych kierunków rozwoju przemysłowego w XXI wieku. Jako przykład wymienić można fakt, że od kilku lat Izrael współdziała w tej dziedzinie z ośrodkami niemieckimi (wspólne programy badawcze, koordynacja prac), a w r. 2009 rozpoczęła się współpraca (wspólne zespoły badawcze) z potężną rosyjską korporacją rządową Rusnano (kapitał 5 mld $), powołaną w r. 2007 przez rząd Rosji dla rozwoju nanotechnologii w tym kraju, którego przemysł wymaga gruntownej restrukturyzacji i modernizacji.
Spektakularnym przykładem możliwości nanotechnologii było wręczenie Benedyktowi XVI przez prezydenta Izraela, Szymona Peresa, podczas jego wizyty w Watykanie w r. 2009, „nano-Biblii” – całego tekstu Starego Testamentu w języku hebrajskim zapisanego na powierzchni 0,5 mm2, czyli mniejszej od powierzchni główki szpilki.
Opracowano na podstawie materiałów: Izraelskiej Incjatywy Narodowej na rzecz Nanotechnologii (INNI) – www.nanoisrael.org oraz Portalu Globes www.globes.co.il
