Starożytne miasto Gamla znajdujące się na stromej grani Wzgórz Golan, wznosi się na wysokość 330 metrów nad otaczającym je górzystym terenem. Jest czasami nazywane „Masadą północy”, gdyż podobnie, jak ona, najbardziej zapamiętana została z katastroficznej porażki, która rozegrała się w tym miejscu podczas wielkiego buntu Żydów przeciw Rzymianom.
Gamla jest wymieniona w talmudycznych źródłach jako miasto sięgające czasów Jozuego Bin-Nuna. Ta relacja najwyraźniej odnosi się do grodziska z wczesnej epoki brązu, którego szczątki są widoczne po dziś dzień. Gamla została zniszczona w czasach starożytnych i przebudowana na nowo w okresie hellenistycznym, w czasie, kiedy Żydzi powracający z niewoli babilońskiej na nowo zaludniali ten obszar.
Nad Gamlą panował kolejno Aleksander Wielki, a potem król Herod. Ten ostatni nie szczędził starań odnośnie zaludniania miasta, leżącego na pograniczu jego królestwa.
Rzymskie oblężenie i ostateczny upadek miasta udokumentował Józef Flawiusz. Opisuje on Gamlę jako miasto położone na wzgórzu przypominającym kształtem wielbłąda, otoczone wysokimi klifami. Na stromych zboczach domy były budowane bardzo blisko siebie, a miasto wydawało się być zawieszone w powietrzu, gotowe spaść w dół.
W 66 roku n.e mieszkańcy Gamli dołączyli do żydowskiego powstania przeciwko Rzymianom. Pod kierownictwem Józefa Flawiusza, kiedy ten jeszcze nie był rzymskim więźniem, szybko zbudowali mur obronny. Tegoż roku armia rzymska pod wodzą Agrypy podeszła pod miasto i oblegała je przez siedem miesięcy, lecz bez powodzenia. Rzymianie jednak nie zrezygnowali. Pod Gamlę przybył Wespazjan na czele trzech legionów rzymskich i po raz kolejny doszło do oblężenia miasta. Miesiąc później, Rzymianom udało się naruszyć konstrukcję muru i wtargnąć do miasta. Jednak obrońcy odparli atak, który zamienił się sromotną klęskę Rzymian, z wieloma zabitymi pośród nich.
Lecz kilka dni później rzymscy żołnierze zdołali niezauważenie uczynić podkop u podstawy wieży strażniczej. Usunęli z niej kilka kamieni, a cała konstrukcja zawaliła się wśród strasznego hałasu, powodując panikę wśród obrońców. Lecz kilka dni jeszcze trwało, nim Rzymianom udało się zająć miasto. Zabili cztery tysięcy jego obrońców, a dalszych pięć tysięcy mieszkańców miasta rzuciło się w przepaść z rozpaczy.
Archeologia
Kiedy już w nowożytnych czasach archeolodzy rozpoczęli poszukiwania legendarnej Gamli, zajęło im to prawie sto lat. Przez długi czas myślano bowiem, że Gamla to miejsce niedaleko syryjskiej miejscowości Jamileh, piętnaście kilometrów na południe od właściwego miejsca, które znamy dzisiaj.
W 1968 roku Itzhak Gal jako pierwszy zasugerował, że miejscem, w którym zlokalizowane było miasto jest odosobniony klif w pobliżu Nahal Dalyot. W 1976 roku archeolog Shemaryahu Gutmann wraz z Itzhakiem Galem, zaczęli na tym klifie kopać, szybko odkrywając wiele zdumiewających świadectw historii. Gutmann odkrył pozostałości muru z czasów wielkiego buntu, miejsce gdzie Rzymianie naruszyli jego ściany, ruiny wykwintnej synagogi miasta, pozostałości kilku domów z jednej z dzielnic Gamli oraz dowody zaciętej walki, która miała tutaj miejsce – ponad sto kamieni Ballista (pochodzące z machiny miotającej kamieniami) i tysiące grotów strzał.
Do tej pory został odkryty i odrestaurowany jedynie stosunkowo niewielki obszar we wschodniej i zachodniej części miasta, a archeolodzy wciąż w tym miejscu pracują.
Ruiny synagogi znaleziono w pobliżu wejścia do miasta. To, co widzimy obecnie stanowi zaledwie dolne partie ścian i kolumn, ale oryginalny budynek był podobno wspaniały. Według relacji potwierdzonych badaniami archeologicznymi, synagoga posiadała cztery rzędy ozdobnych filarów przykrytych dachem. Filary narożne są szczególnie interesujące, ponieważ mają w przekroju kształt serca. W północno-zachodnim rogu głównej sali znajduje się alkowa, która przypomina wbudowaną w mury szafę. To w niej najpewniej przechowywano zwoje Tory.
Synagoga została zbudowana w czasach panowania króla Heroda. Wewnątrz jej murów także odkryto kamienie Balista i groty strzał. To pokazuje, że walka z Rzymianami toczyła się nawet tutaj. Mikwa (łaźnia rytualna) która służyła wiernym została odsłonięta tuż obok budynku synagogi.
Strażnica przewrócona przez Rzymian została obecnie odrestaurowana tak, że przybywający w to miejsce turyści mogą cieszyć się z niej pięknym widokiem na otaczające ruiny klify i głębokie kaniony.
Prowadzone w tym miejscu wykopaliska odkryły również ruiny starożytnej osady sięgającej wczesnej epoki brązu (ok. 5000 lat temu).
Rezerwat przyrody
Obszar Gamli znajduje się w obrębie rezerwatu przyrodniczego Yehudia. Wzgórza Golan to płaski bazaltowy płaskowyż wulkanicznych gór. Został utworzony przez erupcje wulkaniczne, z lawy. Potoki wody erodujące twarde skały bazaltowe utworzyły w krajobrazie Golanu malownicze głębokie kaniony. Zimą i wiosną miejsce to wygląda szczególnie pięknie – zielono i kwieciście od roślin.
W rezerwacie żyje wiele dzikich zwierząt, w tym gazele, jeżozwierze, dziki, szakale, lisy i dzikie koty. Miejsce znane jest także z dużej populacji ptaków drapieżnych: sępy płowe, sępy egipskie, orły i wiele innych. W 1998 roku ich miejsca gniazdowania zostały zniszczone przez pożary lasów i podjęto specjalne wysiłki celem odnowienia ich populacji. Operacja się powiodła Obecnie sępy płowe latające nad kanionami w pobliżu Gamli są stałym widokiem, cieszącym oko turystów i fotografów.
Niedaleko samych ruin miasta znajduje się dostępny dla turystów punkt obserwacyjny, monitorujący życie sępów płowych.
Od niego, do ruin Gamli schodzi ścieżka. Jest to ten sam starożytny szlak , który umożliwiał dostęp do Gamli dwa tysiące lat temu. Droga nie jest prosta i jej przejście zajmuje jakieś 45 minut. Kiedy schodzimy, widzimy ruiny i całą panoramę z różnych punktów widzenia; obraz zmienia się w każdej minucie.
Potoki płynące w rezerwacie tworzą spektakularne wodospady. Na południu Nahal Gamla spada do głębokiego kanionu i stanowi najwyższy wodospad w Izraelu – 51 m. Wodospad utworzony przez Nahal Dalyot ma około 15 m. wysokości i jest w okresie letnim wyschnięty.
Jak się tam dostać
Rezerwat Yehudia znajduje się na zachód od drogi nr 808. Aby tam dotrzeć, należy zjechać z drogi 92 na wschód (zjazd przy północno-wschodnim odcinku brzegu Kineret – Jeziora Galilejskiego) i jadąc drogą 869 dotrzeć do skrzyżowania Gamla Maale. I dalej, tą samą ulicą, do skrzyżowania Daliot, gdzie kończy się droga nr 869 W tym miejscu należy skręcić w lewo. Po przejechaniu około kilometra pojawia się znak drogowy pokazujący kierunek w lewo do Gamli.
