Duża struktura o przeznaczeniu rytualnym została odkryta podczas wykopalisk w pobliżu Motza, zaledwie 5 km od jerozolimskiego Wzgórza Świątynnego. Odkrycie rzuca nowe światło na temat okresu monarchii izraelskiej i kultu rytualnego w Świątyni.
Izraelscy archeolodzy uważają, że odkryli starożytną świątynię w Tel Motza, funkcjonującą równolegle obok świątyni Salomona w Jerozolimie. Prace są prowadzone przez Urząd Starożytności Izraela i mają związek z modernizacją autostrady nr 1 Jerozolima-Tel Awiw. W miejscu ma powstać most i tunel, który skróci drogę do Jerozolimy.
Pierwsze ustalenia płynące z wykopalisk wskazują na to, iż mogą one zmienić to, co dotychczas wiemy o czasach monarchii izraelskiej i sprawowaniu kultu rytualnego w Świątyni na Wzgórzu Świątynnym w Jerozolimie, której szczegolny charakter Biblia wyraźnie podkreśla.
Tel Motza, znajdująca się u wrót Jerozolimy starożytna miejscowość, była miejscem, które opisuje biblijna Księga Jozuego. W Motza archeolodzy odkryli między innymi budynek użyteczności publicznej, magazyn i silosy. Najprawdopodobniej Motza mogło być używane jako swego rodzaju magazyn pszenicy dla Jerozolimy.
Na miejscu wykopalisk archeolodzy Anna Eirikh, dr Hamadi Khalaily oraz Szua Kisilevitz znaleźli także duży budynek, zawierający wyraźne elementy, wskazujące na użytek rytualny. Datowany jest on na 9 wiek pne. Masywna budowla ma szerokie wejście z widokiem na wschód. Jest to zgodne z ówcześnie panującą tradycją budowy świątyni na starożytnym Bliskim Wschodzie, gdzie promienie wschodzącego słońca miały oświetlać centralny obiekt umieszczony w świątyni, co symbolizowało boską obecność.
Na miejscu wykopalisk i w pobliżu rytualnego budynku znaleziono wiele wykonanych z ceramiki maleńkich figurek ludzi i zwierząt, głównie zwierząt gospodarskich. Analiza kości zwierzęcych znalezionych na miejscu wskazuje, że należały one wyłącznie do koszernych zwierząt – krów, kóz, owiec i jeleni – w większości młodych i ze śladami, które świadczą, że zostały zabite rytualnie, co wzmacnia teorię, że zostały wniesione do świątyni jako ofiary.
Święte naczynia i figurki to rzadkie znaleziska podczas badań archeologicznych z tego okresu. Przed Motza takie znaleziska miały miejsce jedynie w Khirbet Qeiyafa oraz w regionie Lakhish. Naukowcy uważają, że przedmioty te były używane dla domowych rytuałów, ale znalezienie bimy (platformy, z której odczytuje się Torę) lub publicznego budynku świątyni jest bardzo rzadkie. Jedyny budynek poza Jerozolimą, który niezawodnie można określić jako świątynia został odkopany przez Yohanana Aharoni w Arad w 1950 roku.
Obecnie Urząd Starożytności wskazuje na fakt, że istniała też inna świątynia, której odkrycie w Motza, w pobliżu Jerozolimy, wzbudza wątpliwości co do statusu centralnej Świątyni w Jerozolimie. „Rozmawiamy o miejscu kultu w samym sercu Królestwa Judei w odległości krótkiego spaceru od Świątyni [w Jerozolimie], gdzie znajdujemy pozostałości świątyni oraz ołtarz i naczynia liturgiczne”, oznajmił Urząd Starożytności w komunikacie. „To bardzo zaskakujące, i nie mamy nic z tym znaleziskiem do porównania”.
Pod względem biblijnej chronologii, odkryty budynek w Motza był najwyraźniej użytkowany po okresie króla Dawida i Salomona, a jego wykorzystywanie powinno zostać zakończone wraz z reformą wprowadzoną przez królów: Ezechiasza i Jozjasza w ósmym i siódmy wieku pne. Reforma ta zakazywała kultu Boga-Jahwe poza Jerozolimą.
„Nastąpił nic podobnego w archeologii Ziemi Izraela aż do teraz”, mówi prof Yosef Garfinkel Wydziału Uniwersytetu Hebrajskiego w Archeologii, który również odwiedził witrynę. „To nie jest jeden pokój, jest to duży kompleks z dużą ilością kości zwierzęcych dookoła. Trzeba przypomnieć, że Arad jest dwa dni piechotą od Jerozolimy. Zakładam, że populacja w Negev potrzebowała miejsca dla ich kultu rytualnego, ale Motza jest pięć kilometrów od Jerozolimy. Dlaczego potrzebujemy innego świątyni?”
Profesor Israel Finkelstein z Uniwersytetu w Tel Awiwie przypisuje mniejszą wagę do znalezisk. „Mamy dodatkowe dowody istnienia miejsc kultu rytualnych w Judei, aż do końca ósmego wieku pne – w Arad, Be’er Sheva i Lakhish. Ale możemy również dowiedzieć się o niej od tekstu biblijnego, który jest stale domagając się centralizacji kultu rytualnego. To najlepiej świadczy o tym, że istnieją inne takie miejsca.”
Na fotografii: Figurki znalezione na miejscu wykopalisk oraz widok wykopalisk w Motza z lotu ptaka. Zdjęcia: Izraelski Urząd Starożytności
